Պարզից դեպի բարդը
10.09.2019 | 00:03
«Վեցօրյան» հին հասկացություն է, որ հայտնի դարձավ ավելի քան հազար հինգ հարյուր տարի առաջ:
Այն ուղղակի նշանակում է Աստվածաշնչի առաջին` Ծննդոց գրքի` աշխարհաստեղծման պատմություն:
Շատ են արվել հեգնական և սկեպտիկական արտահայտություններ տիեզերքի արարման շատ կարճատև` մեկ աշխատանքային շաբաթվա տևողությամբ ժամանակահատվածի վերաբերյալ: Եվ լսել ենք, իբր այս Վեցօրյա կամ Գեկսամերոն կոչված պատումը բացարձակապես հակասության մեջ է մեզ հայտնի գիտական տվյալների հետ:
Վեցօրյայի շուրջ արդեն վաղուց ընթանում են գաղափարական վեճեր, բազմիցս այս պատումը ենթարկվել է տարատեսակ ամենահնար հարձակումների ու քննադատությունների: Հարյուրավոր տարիների ընթացքում մշակույթը վերաբերում էր այս խորհրդավոր պատմությանն այնպես, ինչպես այն շարադրված է Աստվածաշնչում: Իսկ գիտությու՞նը: Վաղ միջնադարյան գիտությունը փորձում էր գտնել այս պատմության մեջ ինչ-որ ստույգ տվյալներ տիեզերքի ծագման մասին: Սկզբում այդ փորձերը շատ զգուշավոր էին, որովհետև այն ժամանակվա բնագիտությունը դեռ առաջին քայլերն էր կատարում: Բայց ավելի ուշ՝ Վերածննդի ժամանակաշրջանում, պարզվում է, որ արարչագործության պատմության մեջ բնագիտության տվյալներ չեն արտացոլված: ՈՒրեմն, կամ բնագիտությունն է սխալ, կամ սխալ է այն հեղինակը, որ գրում էր Վեցօրյան, կամ... և այստեղ ամենագլխավոր հարցը մնում էր օդից կախված: Կարելի է ասել, որ այս պարզունակ ձևը` «կամ-կամ», տարածված է նաև մերօրյա գիտակցության մեջ: Ես կուզեի ցույց տալ, որ հարցը այս կերպ բնավ չի լուծվում: Այստեղ համեմատությունը պետք է լինի ոչ գիտական ճանապարհով: Այն հինկտակարանյան սրբազան հեղինակը, որ գրեց Աստվածաշնչի առաջին տողերը, նպատակ չուներ մարդկանց տիեզերաբանության կամ հնեաբանության ինչ-որ ձեռնարկ տալու նպատակ չուներ: Նա կյանքի ու հավատքի ուսուցիչ էր` ուրույն աշխարհայացքի կրող: Աշխարհի արարման պատումը իր աղոտ արտացոլումն է գտել աշխարհաստեղծման հին ուսմունքներում: Այս բոլոր ուսմունքները բխում էին նրանից, թե մարդը ինչ էր դիտարկում և նկատում մշտապես: Մարդը դիտարկում էր բնական երևույթների պարբերականությունը և նկատում էր ամեն ինչում օրինաչափություն և հստակություն: Բնության մասին պատկերացումը անբաժանելի էր մարդու ունեցած` Բացարձակ Իրականության մասին պատկերացումից: Այլ խոսքով ասած, բնությունն ու աստվածայինը հեթանոսների համար նույնական էին, դրա համար էլ բնական երևույթները նրանց համար աստվածային էին համարվում: Իսկ աշխարհի արարման մասին սուրբգրային պատմությունը բացարձակապես այլ է և սկզբունքորեն տարբերվում է հեթանոսական աշխարհայեցողությունից: «Ի սկզբանե Աստված ստեղծեց երկինքն ու երկիրը...»: Եթե նկատել եք, այստեղ չկա ոչ նախահավիտենական անդունդ, ոչ էլ նախագո նյութը: Չկան աստվածների պայքար, հրեշներ, հսկաներ, այլ միայն մեկ Արարիչն է, որ ստեղծում է Իր Խոսքով: «Եվ ասաց Աստված` թող լինի լույս»: Ոչ գործում է, ոչ էլ կառուցում, այլ միայն ասում է: Եվ իհարկե այս տողերը գրողը շատ լավ հասկանում էր, որ Աստված այնպես չի խոսում, ինչպես մարդը, այլ դա, պարզապես, միակ հնարավոր մարդուն ընկալելի միջոցն է` փոխանցելու Աստվածային ներգործությունը գոյերի վրա: Այս պատմության շարադրանքը պարզորեն հայտնում է սուրբգրային աշխարհընկալումը: Ահա թե ինչի մասին է պատմում մեզ Վեցօրյան։
1. Կա կեցության միակ Սկզբնապատճառը: 2. Այդ Սկզբնապատճառը Տիեզերական անձնավոր ՈՒժ է: «Եվ տեսավ Աստված, որ այն բարի է». տեսնել ու գնահատել կարող է միայն անձը: Ոչ թե Բացարձակություն կամ Նախասկիզբ, որը կառավարում է աշխարհը, այլ Անձնավոր Սկիզբ, Որին մարդ կարող է դիմել, և Որը խոսում է մարդու հետ: Աշխարհը ստեղծվում է առանձին փուլերով: Արարչության վեցօրյա շաբաթը ձգվում է պարզից դեպի բարդը: Ընդ որում, այստեղ նկատելի են երեք փուլեր, յուրաքանչյուր արարչության օրվա մասին ասվում է` 1. «և ասաց Աստված», 2. «և այդպես եղավ», 3. «և տեսավ Աստված, որ բարի է»: Այստեղ խոսքը ոչ թե գիտական ստույգ նկարագրության, այլ մի վեհ սրբազան Հայտնության մասին է, որը փոխանցում է եղելության բուն էությունը, և ոչ թե մանրամասնությունները: Սա աշխարհի սկզբնավորման և նրա մեծ իմաստի մասին մի ուսմունք է: Հետո ասվում է, որ Արարիչը հավանում է Լույսը, որն Ինքը ստեղծեց, հավանում է Իր ստեղծած Աշխարհը: Սակայն նույնը չի ասված խավարի մասին: Աստված բաժանում է խավարը լույսից: Առաջին անգամ ակնարկ է արվում, որ Տիեզերքում կա ստվեր: Հասկանալի է, որ սրբազան հեղինակը նկատի ուներ ոչ թե ֆիզիկական իմաստով ստվեր, այլ ավելի շուտ հոգևոր: Այսպիսով, Վեցօրյայում մենք նկատում ենք հետևյալ փուլերը. լույսը` առաջին օր, ջուրն ու ցամաքը` երկրորդ օր, ցամաքն ու բուսականությունը` երրորդ օր, լուսատուներ` չորրորդ օր, ջրային կենդանիներ` հինգերորդ օր, կենդանիներ և վերջապես` մարդը ցամաքում` վեցերորդ օր: Այստեղ նկատելի է նաև երեք մաս`
1. անկենդան նյութ,
2. կյանք,
3. մարդ: Սա այն վերելքն է, որն ավարտվում է մի սքանչելի էության ստեղծմամբ: Էություն, որը կանգնած է երկու աշխարհների սահմանի վրա` նյութական և հոգևոր: Եթե գոյության յուրաքանչյուր աստիճանը արարվում է անմիջապես աստվածային Խոսքով, ապա մարդուն ստեղծելու պահին ասվում է. «Եվ ասաց Աստված. Ստեղծենք մարդուն մեր նմանությամբ և կերպարանքով, և թող իշխեն ...»: Այսպիսով, Տիեզերքում հայտնվում է նոր էություն, որը նման է Արարչին, և նախ և առաջ` իշխանությամբ արարչության հանդեպ, և ոչ թե կոպիտ և բռնի, այլ իմաստուն և խոհեմ իշխանությամբ: Մեկնիչներից շատերը` Եկեղեցու Հայրերը, ասում էին, որ դա տարածվում է նաև մարդու ներանձնական տիեզերքի վրա, որովհետև յուրաքանչյուր մարդ իր մեջ կրում է կրքերի մի գազանանոց, որտեղ ամեն ինչ կա` և՛ անկենդան մոլորված մտքեր, և՛ անբան անասուններ, և՛ գիշատիչներ, և՛ սողուններ, և դա նույնպես գտնվում է մարդու իշխանության ներքո:
Ռուսերենից թարգմանեց
Տեր Ընծա քահանա ՄԻՐԶՈՅԱՆԸ
Դարբասի հոգևոր հովիվ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Եթե չլիներ մեր չարամիտ միջամտությունը, ապա հայերի բացարձակ մեծամասնությունը, ըստ Սան Ստեֆանոյի պայմանագրի, հայտնվելու էր Ռուսաստանի պաշտպանության ներքո
-
Ասում են… Պարադիգմի կտրուկ փոփոխությունը և անցումը դեպի Եվրամիության հարթակ, մեր կարծիքով, անխուսափելիորեն կապված կլինի ՀՆԱ-ի անկման և հայկական բիզնեսին, տնտեսությանն ու Հայաստանի հասարակ քաղաքացիների կենսամակարդակին լուրջ հարվածների հետ։
-
Ասում են… Դոնալդ Թրամփի գլխավորած հանրապետական վարչակազմի ԱՄՆ-ում իշխանության վերադարձով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո միջազգային գործընթացների Վաշինգտոնի ըմբռնումը նոր հարթություն է ձեռք բերել: Հունվարի 15-ին Սենատում այս հարցի վերաբերյալ նոր պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն շատ խոսուն հայտարարություններ արեց։
-
Ասում են Եթե ինչ-որ մեկը սեփական պատմությունը խեղաթյուրում է թշնամու բարեհաճությանը արժանանալու համար, նա հարգանքի արժանի չէ: Թուրքիան Հայաստանի հավերժական թշնամին է, նրանք հավերժական անեծքի տակ են հայոց կոտորածը կազմակերպելու համար:
-
Ասում են… «Զանգեզուրի միջանցքը» ներկայիս տեսքով մաքուր թուրքական պրոյեկտ է: Այդ միջանցքով Ադրբեջանը ոչնչից ստանալու է տարեկան 1,5 մլրդ դոլար եկամուտ, իսկ Թուրքիայի առջև բացվելու են Կասպից ծովի դարպասները, և մուտք է գործելու Կենտրոնական Ասիա
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
Տարածաշրջանային
Սյունիքը կենսական նշանակություն ունի ոչ միայն Հայաստանի, այլև Ռուսաստանի և Իրանի համար
Իրանի նախագահի այցը Ադրբեջան օրերս մեծ դժգոհություն առաջացրեց Հայաստանում, մանավանդ որ, բարեկամ երկրի առաջնորդը Բաքվում սիրո խոսքեր հնչեցրեց մեր թշնամու մասին։Իրանի նախագահ Փեզեշքիանը կրկին շնորհավորեց Ադրբեջանին Արցախը գրավելու համար, ապա պայմանագրեր կնքեց տնտեսական, մշակութային և այլ ոլորտներում...
